Często wracam wspomnieniami do naszej listopadowej eskapady wschodniopruskiej. Nie tylko dlatego, że to był wreszcie ów wymarzony wspólny urlop, tak bardzo zasłużony po szaleńczym sezonie. Także dlatego, że parę ważnych miejsc odwiedziliśmy po drodze… Miejsc ważnych dla historii Europy, a obecnie często zapomnianych i zaniedbanych. Celowo zapomnianych, chciałoby się powiedzieć…
Ale też większość województwa warmińsko-mazurskiego to dzisiaj niemal Terra Incognita.
Turyści raczej jeżdżą na Mazury, zaś biura podróży (poza absolutnie nielicznymi, za co im chwała!) wciąż nie widzą nic ciekawego w drogach i bezdrożach dawnych Prus Wschodnich. W szkołach nauczyciele wciąż unikają tematu, jako drażliwego, sami zresztą niewiele o nim wiedząc. O samej Warmii mówi się w oderwaniu od rzeczywistości, a tym samym wciąż nie bardzo wiadomo, co to takiego ta Warmia.
A tymczasem niedaleko granicy Warmii z Natangią, na trasie z Pieniężna (Mehlsack) do Górowa Iławeckiego (Landsberg) znajduje się mała wieś Pluty (Plauten). Nie wiem, czy ważna była dla Wielkiej Historii, ale na pewno jest ważna dla tych, którzy cenią sobie piękne widoki.
Wieś powstała nieopodal pruskiego grodu Pelten. Wiadomo, że około roku 1325 kapituła warmińska w osobie prepozyta Jordana wybudowała tu zamek. Jordan zarządzał kapitułą w zastępstwie chorego już wówczas biskupa Eberharda z Nysy i niedługo sam został wybrany biskupem warmińskim.
Parafia w Plutach powstała w pierwszej połowie XIVw., i wtedy też pojawiło się uposażenie parafii (to rok 1326).
W roku 1410 podczas Wielkiej Wojny z Zakonem wieś została zniszczona. Wiemy, że przeszło wiek później (w roku 1583) we wsi funkcjonowała szkoła parafialna.
Kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca jest gotycki i pochodzi z połowy XIV w. Przebudowywany został w wieku XVI, a rozbudowany w 1801 r. M. in. – przedłużono go w kierunku zachodnim i dobudowano wieżę. Ledwo już widoczna data „1521” w jednej z blend szczytu zakrystii może być świadectwem ukończenia jakiegoś etapu prac budowlanych przy świątyni. Kościół konsekrował biskup Marcin Kromer w roku 1581.
Kościół zbudowany został na planie prostokąta, a wymurowano go w przyziemiu z kamieni polnych a wyżej z cegły. Otynkowano zaś współcześnie (za wyjątkiem wieży). Posiada przybudówki: od północy zakrystię a od południa kruchtę.
Wyposażenie wnętrza jest barokowe. I muszę tu zawierzyć opisom, bowiem kiedy tam zajechaliśmy podczas naszych peregrynacji – kościół był zamknięty. Lał deszcz, wiał przenikliwy wiatr i żadnemu z nas zupełnie nie w głowie było szukać wielebnego, żeby nam otworzył świątynię.
Z opisów wiem tylko, że ołtarz główny pochodzi z 1694 r. i że został wykonany w Królewcu. A twórcą ołtarza najprawdopodobniej był bądź sam Izaak Riga, bądź jego warsztat. Ołtarze boczne pochodzą z tego samego (mniej więcej) okresu. W jednym z ołtarzy bocznych obraz „Ostatnia Wieczerza” Piotra Kolberga z 1702 r. Ambona pochodzi z 1732 r., chór muzyczny z XIXw. i organy z początku XXw. Ze średniowiecznego wyposażenia ostały się tylko granitowa chrzcielnica i kropielnica.
Wieża kryje oryginalny mechanizm zegarowy z napędem obciążnikowym. Są też dwa dzwony. Pod posadzką kościoła zaś znajduje się krypta z trumnami.
„Grodzisko leży na wschód od wsi, nad Wałszą, na wzgórzu wyniesionym 30 m ponad dolinę. Widoczne są pozostałości wałów obronnych i fos”. Tego też nie miałam okazji sprawdzić…
Optymizmem tchną słowa z jednego z portali turystycznych:
„Jesienią 2010 roku parafia przy współpracy […] Wydziału Inwestycji i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Pieniężnie złożyła wniosek o udzielenie dotacji na dofinansowanie remontu kościoła w ramach programu: Dziedzictwo Kulturowe, Priorytet 1, ochrona zabytków. Wniosek trafił na indywidualną listę do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wniosek został wysoko oceniony i otrzymał dofinansowanie w wysokości 300 tys. zł. Kościół poddany został najpilniejszym pracom zabezpieczającym i konserwatorskim.”
I to, że jakieś prace tam trwają było widać nawet w deszczu 🙂 I mam nadzieję, że wystarczy tak zapału, jak i funduszy…
prace zabezpieczające są jak widać potrzebne, na gwałt!
Wstyd, że na terenie kościelnym płyta nagrobna służy jako schodek!! Gdzie tu szacunek dla zmarłych! Gdzie etyka!!! Zaiste, piękny przykład...
wrażenie, że pieniędzy na remont nie wystarczyło na cały obiekt, było wręcz natrętne...
miejmy nadzieję, że z remontem zdążą, zanim będzie za późno...
coś tam widać w dole... ale wiało wilgocią taką, że wieki wietrzenia nic nie dadzą:(
odnosi się wrażenie, że chęci są, byle tylko funduszy wystarczyło.
Widok na kościół z drogi
Tutivillus i inni/Tutivillus & others 
W swoim imieniu serdecznie dziękuję za fotografię stelli służącej za schodek. Najgorsza cecha charakteru-hipokryzja.
Zanim zaczną biadolić nad wschodnimi nekropoliami i powtarzać semper fidelis, niech okiem rzucą na własny ogródek.
Pozdrawiam, Zoran.
oj, ten własny ogródek niestety zaniedbany i to mocno – pod każdym względem:( trzeba pokoleń chyba, by to zmienić… Tylko wtedy juz nie będzie CO ratować.
pozdrawiam – Kasia
Tradycja umieszczania płyt nagrobnych – ba, wręcz nisz grobowych z trumnami czy sarkofagami – pod płytami posadzkowymi czy schodami jest bardzo długa. Szczególnie żywa była w gotyku – wiele z kamieni posadzek wspaniałych katedr gotyckich zawiera inskrypcje nagrobne bardzo znaczących osób. Wielu też polskich znaczących kapłanów i świeckich kazało się pochować pod schodami wiodącymi do świątyni, pragnąc w ten sposób w ten pokorny sposób zapłacić za przewinienia całego życia. Wszak prochem jesteś i w proch się obrócisz….
Piękna tradycja i warto uszanować wybór tych osób, nawet jeśli narusza to nasze pojęcie – zbyt wygórowane, dodałbym – ludzkiej godności. Bo nasza godność na pewno nie może wyrastać poza Bożą. Wielu zadufanym w sobie w dzisiejszym świecie przydałaby się lekcja pokory…
Nic z tego! Nic bardziej mylnego w przypadku tzw. Ziem Pozyskanych po wojnie.
Wspomniana przez Pana/Panią (anonim, więc wstydzą się nazwiska?) tradycja, acz znana i „widoczna” do dziś choćby w ambicje czy krużgankach katedry oliwskiej, NIE dotyczy tzw. Ziem Pozyskanych.
Bestialstwo profanacja było i wciąż się odbywa tam dopiero po napływie obcego kulturowo osadnictwa po wojnie.
Nierzadko są zastosowania płyt nagrobnych jako schody, czy elementy ogrodzenia, lub jako słupki bramek na wiejskich stadionach.
Trzeba wczytać się w historię ziem zdobytych, by wiedzieć że tu nie było miejsca na pokorę ani za życia ani po śmierci. Płyty były fundacją prywatną jak Gliny.
A komentarz anonim pokazuje, że wciąż za mało wiadomo o zwyczajowosci na tych ziemiach
Kościół dostał duże dofinansowanie i został odrestaurowany od środka i od zewnątrz, wymieniony został dach i całe obejście zostało zmienione. Prace konserwatorskie zakończyły się w 2018r. Naprawdę wygląd kościoła teraz robi duże wrażenie. Polecam zajrzeć tam jeszcze kiedyś!
To bardzo dobra wiadomość. Pokrzepiająca. Z pewnością zajrzę do Plut, koniecznie muszę! Może nawet uda mi się wejść do środka.